Een wijkpastor over relatiegericht werken, vertrouwen en de kracht van samenwerking. Interview met Paul van Hattem – Wijkpastor in Rotterdam West
Eenzaamheid onder oudere migranten is een urgent maar vaak onzichtbaar probleem. Paul van Hattem, wijkpastor in Rotterdam West, spreekt dagelijks met ouderen die eenzaamheid ervaren of een geïsoleerd leven leiden. Hij combineert individuele begeleiding met groepsactiviteiten en ziet hoe belangrijk het is om vertrouwen op te bouwen en vanuit gelijkwaardigheid te werken. In dit interview deelt hij zijn ervaringen, inzichten en ideeën over wat werkt – en waar nog kansen liggen.
Paul werkt sinds anderhalf jaar voor het Wijkpastoraat Rotterdam West in de wijk het Nieuwe Westen, een gebied met een grote culturele diversiteit. Zijn werk richt zich op ouderen van 55 jaar en ouder. De deelnemers aan zijn activiteiten komen onder andere uit de Nederlandse, Surinaamse, Kaapverdische, Antilliaanse en Indonesische gemeenschap, maar de grote Turkse en Marokkaanse ouderenpopulatie in de wijk blijft nog ondervertegenwoordigd.
“Bij de vrouwengroep zie ik 250 vrouwen uit allerlei culturen binnenkomen, maar bij de ouderen is het beeld veel minder divers.”
Paul vraagt zich af hoe het gaat met de oudere migranten die hij nauwelijks ontmoet. Hebben zij voldoende steun? Of raken zij juist geïsoleerd doordat traditionele zorgstructuren afnemen?
Iedereen mag aanhaken
Vanuit het wijkpastoraat organiseert Paul activiteiten als eetgroepen, wandelingen, creatieve sessies en uitstapjes met de Rotterdampas. Daarnaast doet hij veel één-op-één huisbezoeken. “We hebben een nieuwsbrief die elke maand naar 120 ouderen gaat. Mensen kunnen zelf kiezen waar ze zich prettig bij voelen.”
Belangrijk in zijn aanpak is de laagdrempeligheid. Mensen kunnen aanhaken wanneer ze willen. Nieuwe deelnemers worden verwelkomd en mogen zelf aangeven wat ze willen of nodig hebben. Er wordt nadrukkelijk gezocht naar mogelijkheden voor wederkerigheid: ouderen zijn niet alleen deelnemers, maar kunnen ook vrijwilliger worden.
Wat maakt deze aanpak effectief? Volgens Paul draait het allemaal om relatie, vertrouwen en aanwezigheid. Dat kost tijd, maar het levert ook veel op. “Eerst komt het contact aan de deur, heel soms alleen een praatje door de brievenbus. Soms duurt het maanden voordat iemand zegt: ‘Kom maar binnen. Maar dan ben je er echt.”
Het aansluiten bij de leefwereld van mensen, hun religieuze of culturele achtergrond, is cruciaal. Paul is theoloog en geestelijk verzorger in opleiding, maar benadrukt dat je niet alles vooraf hoeft te weten. Nieuwsgierigheid en openheid zijn belangrijker dan kennis.
Ook de informele gesprekken – over televisie, eten of boodschappen – zijn waardevol. Ze vormen vaak de opstap naar diepere thema’s als verlies, zingeving en het ouder worden.
Paul werkt intensief samen met zowel professionals als bewonersinitiatieven. In de zogeheten “backoffice” komen wijkverpleegkundigen, huisartsen, welzijnswerkers, politie, woningcorporaties en andere professionals elke vijf weken samen. “Als een zorgverlener merkt dat iemand eenzaam is, vragen ze mij om langs te gaan. Zo kunnen we iemand echt weer betrekken.”
Daarnaast is er samenwerking met buurtinitiatieven zoals de pluktuin aan de Essenburgsingel en vrouwen- en kindergroepen. WhatsApp is een krachtig communicatiemiddel in de wijk.
Niet alleen vertalen, maar verbinden
De grootste uitdaging is volgens Paul het bereiken van de oudere migranten die buiten beeld blijven. Taal is daarbij een barrière, net als cultuurverschillen en onbekendheid met het bestaande aanbod.
“Het is niet genoeg om een folder te vertalen naar het Turks. Je moet echt aansluiten bij hun leefwereld.”
Paul ziet dat jongere generaties migranten druk zijn met werk en gezin, waardoor de informele zorg voor ouders niet meer vanzelfsprekend is. Maar hoe zorg je er dan voor dat oudere migranten niet in eenzaamheid vervallen?
Paul deelt een aantal praktische inzichten:
- Investeer in tijd en relatie. Vertrouwen ontstaat niet in één gesprek.
- Werk vanuit gelijkwaardigheid. Wees mens onder de mensen.
- Sluit aan bij het dagelijks leven. Begin met een praatje pot.
- Toon oprechte interesse. Vraag naar levensverhalen, gebruiken, religies.
- Zoek samenwerking. Gebruik elkaars netwerken en expertise.
- Betrek de doelgroep actief. Laat ouderen zelf bijdragen als vrijwilliger.
“Je leert het meest door gewoon in gesprek te gaan, klein te beginnen, fouten te durven maken en samen te reflecteren.”
Netwerk Eenzaamheid Delfshaven
Paul is recentelijk betrokken geraakt bij het project Netwerk Eenzaamheid Delfshaven, dat specifiek gericht wordt op eenzaamheid en isolement onder oudere migranten. Hij ontwikkelt nu een plan met twee sporen:
- Bijeenkomsten voor professionals: om kennis en ervaringen te delen.
- Gesprekken met de doelgroep zelf: inclusief jongere generaties, om via hen beter contact te krijgen met de ouderen en om beter de begrijpen wat nodig is voor deze doelgroep.
Het idee is om kleine gesprekken te voeren, klankbordgroepen te vormen en uiteindelijk toe te werken naar grotere bijeenkomsten waarin inzichten gedeeld worden. Belangrijk uitgangspunt: lerend werken, met ruimte voor experiment en groei.
“Dit is bij uitstek een lerende praktijk. We moeten samen uitvinden wat werkt en wat niet.”
Paul van Hattem laat zien dat effectief werken met oudere migranten draait om relatie, aandacht en samenwerking. Zijn aanpak bewijst dat ook in een complexe wijk als Rotterdam-West verbinding mogelijk is — als je maar bereid bent te luisteren, te leren en samen te werken.
Hij sluit af met een oproep: “We hebben de wijsheid niet in pacht. Maar samen kunnen we het verschil maken voor groepen mensen die te vaak over het hoofd worden gezien. Sluit je aan bij het Netwerk Eenzaamheid Delfshaven. We hebben jouw kennis en ervaring hard nodig.”